DE AFSTAMMELINGEN VAN CORNELIS HIEL EN JOSINA BRUGGEMAN
Op 4 juli 1765 wordt Cornelis geboren. Hij is de enige zoon van Pieter Hiel en Elisabeth Cammaart en daarmee ook stamhouder. In het doopregister van Hontenisse kunnen we lezen: ” Baptus est Cornelius Hiel fil legit Pieter et Elisabeth Cammaert, ….. Gisberto Hiel et Petronella Cappendijck natie 64″. M.a.w. bij de doop waren naast de ouders aanwezig zijn oom Gysbrecht Hiel als peter en zijn tante Petronella Cappendijck als meter. Het gezin woonde in de Burgpolder, behorende tot de gemeente Ossenisse, op een grote boerderij waar Cornelis als toekomstig opvolger het boerenvak heeft geleerd. Hij groeide op in een betrekkelijk rustige tijd.
In het jaar 1790 trouwt Cornelis met Elisabeth Smits, een jongedochter uit ….. Nog geen vier jaar later in 1794 overlijdt ze. Er zijn uit dat eerste huwelijk geen kinderen geboren. In hetzelfde jaar, op bijna dertigjarige leeftijd, hertrouwt Cornelis met Josina Judoca Bruggeman uit Lamswaarde waar haar vader een boerderij had.
We zitten dan midden in de periode van de Franse revolutie en de bezetting van de Nederlanden door de Fransen. De Franse bezetting is voor de bevolking van Hulster Ambacht niet ongemerkt voorbij gegaan. Vele jonge mannen werden gedwongen dienst te nemen in het Franse leger. Onder deze zgn. conscriptie heeft Cornelis echter niet geleden, omdat hij toen al bijna dertig jaar oud was en dus daarvan werd vrijgesteld. Wel heeft hij moeten bijdragen aan alles wat door de Franse bezetters ‘gevorderd’ werd. In de loop van de jaren gingen de ‘requisities’ in het Hulsterambacht in alle gestrengheid door. Om de nodige haver voor de legerpaarden aan te kopen, werd van elk gemet in het kanton van Hulst een stuiver belasting ingevorderd. Bovendien kunnen voor deze tijd de talrijke vorderingen van paarden, vee, hooi en granen als extra-belastingen worden beschouwd. In de 18e eeuw waren de belastingen reeds zo hoog opgevoerd, dat zij tezamen met de dijklasten, de boeren van een groot deel van hun bruto inkomsten beroofden. Deze bestonden voor het overgrote deel uit een jaarlijkse heffing van 1% van de waarde van de landerijen, de zgn. Statenpenningen, dijklasten die in vele polders
De Franse overheersing had echter ook zijn positieve punten. De nieuwe gemeentelijke administratie en het instellen van Geboorte-, Huwelijk- en Overlijdensregisters heeft het Genealogieonderzoek aanzienlijk vergemakkelijkt. De registers waarmee de Fransen zijn begonnen hadden van nu af het voordeel dat ze bij de Volkstellingen hele gezinnen tegelijk opschreven, met aangifte van beroep, aankomst in de gemeente en ook de wijk waar ze woonden.
I. CORNELIS HIEL (1765 – 1829)
Cornelis Hiel
Geboren: 04 – 06 – 1765 te Hontenisse om 2 uur ’s namiddags in wijk B no 62
Aangifte deden: Jan Francies Hiel (zoon 33 jaar) en Pieter Hiel (zoon 30 jaar)
Gedoopt: 06 – 06 – 1765
Doopheffers waren: Gijsbert Hiel en Petronella Cappendijk
Overleden: 23 – 03 – 1829 om 2 uur des namiddags in wijk B no 62 te Hontenisse, oud 62 jaar.
Aangifte deden: Jan Francies Hiel (zoon) en Pieter Hiel (zoon), beide landman te Hontenisse
Huwde (1): 24 – 08 ‘“
Elisabeth (de) Smits
Dochter van Thomas Smits en petronella de Clerck
Geboren: 23 ‘“ 06 – 1761 in Hengstdijk
Overleden: 11 ‘“ 01 – 1794 in Hengstdijk
Getuigen waren: Maria en Adriano Baert.
Huwde (2): 03 – 08 – 1794
Josina Judoca Bruggeman
Geboren: 22 – 10 – 1775 te Hontenisse/Lamswaarde
Overleden: 10 – 03 – 1849 te Hontenisse (Mariapolder), landbouweres
Dochter van Joannes Bruggeman en Andrisijna Kas
Kinderen uit het 2e huwelijk, allen geboren te Hontenisse
1. Josina Judoca Hiel
Winkelierster, particuliere te Hontenisse
Geboren: 10 – 09 ‘“ 1795 te Hontenisse
Overleden: 28 – 05 ‘“ 1878 te Hontenisse, 82 jaar
Huwde: 20 – 04 – 1822 te Hontenisse
Getuigen bij dit huwelijk waren: Pieter Neve, Joseph Neve, Jan Neve en Francies Hiel.
Anthonij Adriaan Neve (37 jaar)
Timmerman te Hontenisse
Geboren: 10 – 10 – 1785
Overleden: 29 ‘“ 01 ‘“ 1845 te Hontenisse, 60 jaar oud
Zoon van Joseph Neve (timmerman) en Maria de Wael
Anthony was timmerman te Hontenisse. Josina stond ingeschreven als particuliere en winkelierster. Ze vertrokken na het huwelijk op 22 april 1822 naar wijk B79 en tussen 1850 en 1860 naar wijk B 3. In de periode 1870 – 1889 woonde het echtpaar in wijk B 153. Daarna te Groenendijk.
Uit dit huwelijk:
a. Maria Cornelia Neve
Geboren: 13 ‘“ 07 ‘“ 1823 te Hontenisse
Overleden: 27 ‘“ 09 ‘“ 1898 te Hontenisse
Huwde:
Johannes Jacobus (Judocus) Kroon
Timmerman
Zoon van Pieter Kroon en Judoca Neve
Geboren: ca 1825 te Hontenisse
b. Pieter Neve
Geboren: 14 ‘“ 12 ‘“ 1824 te Hontenisse
Overleden: 15 ‘“ 07 ‘“ 1849 te Hontenisse
c. Judoca Neve
Geboren: 14 ‘“ 12 ‘“ 1825 te Hontenisse
Overleden: 15 ‘“ 07 – 1849
Ongehuwd
d. Apolonia Neve
Geboren: 01 ‘“ 05 ‘“ 1829 te Hontenisse
Overleden: 30 ‘“ 04 ‘“ 1894 te Hontenisse, 65 jaar
Ongehuwd
e. Maria Anna Neve
Geboren: 05 ‘“ 06 – 1830
Overleden: 27 ‘“ 01 ‘“ 1832, 1 jaar oud
f. Pieter Neve
Geboren: 13 ‘“ 10 ‘“ 1831 te Hontenisse
Overleden: 02 ‘“ 03 ‘“ 1832 te Hontenisse
g. Paulina Neve
Geboren: 25 ‘“ 12 ‘“ 1832 te Hontenisse
Overleden: 05 ‘“ 01 ‘“ 1904 te Hontenisse, 71 jaar oud
Huwde: 04 ‘“ 05 ‘“ 1861 te Hontenisse
Jacobus Steijaert
Landbouwer
Zoon van Livinus Bernardus Steijaert en Francisca Baetens
Geboren: ca 1831
h. Rosalia Neve
Geboren: 24 ‘“ 04 ‘“ 1834 te Hontenisse
Overleden: 26 ‘“ 08 ‘“ 1834 te Hontenisse, 4 maanden
i. Catharina Neve
Geboren: 22 ‘“ 07 ‘“ 1836 te Hontenisse
Huwde: 18 ‘“ 05 ‘“ 1862 te Hontenisse
Jacobus Mahu
Landbouwer
Zoon van Pieter Mahu en Francisca van werkhoven
Geboren: ca 1839 te Hontenisse
Overleden:
j. Pieter Neve
Geboren: 23 ‘“ 03 ‘“ 1839 te Hontenisse
Overleden: 26 ‘“ 08 ‘“ 1834 te Hontenisse, 4 maanden
2. Jan Francies Hiel
Geboren: 17 – 11 ‘“ 1796 te Hontenisse
Overleden: 20 – 10 – 1864
Huwde: 10 – 11 – 1849
Anna Maria d’Haan
(Volgt Hoofdstuk I)
3. (Maria) Anna Hiel
Landbouwster te Hontenisse
Geboren: 17 – 01 – 1798 te Hontenisse
(le neuf Nivose de l’an six om 6 uur ’s morgens)
Peter: Pieter Bruggeman en meter: Marianne Gordeyn
Overleden: 27 – 07 – 1860 om half 1 des namiddags, te Hontenisse (Mariapolder) oud 62 jaren
Aangifte deden Jacobus Buysrogge (schoonzoon, 24 jaar, landbouwer) en Jan Francies Voet (kantoorklerk, geen verwante)
Huwde: 12 – 09 ‘“ 1834 te Hontenisse
Getuigen bij het huwelijk waren: Pieter Verdurmen, Jacobus Verdurmen, Jan Francies Hiel en Pieter Hiel.
Cornelis Verdurmen (oud 40 jaar, landman)
Zoon van Joos Verdurmen en van Apollonia Lemsen.
Geboren: 25 ‘“ 09 ‘“ 1784 te Hontenisse
Overleden: 11 ‘“ 09 ‘“ 1866 te Hontenisse, 81 jaar
Cornelis was landman te Hontenisse en woonde met zijn gezin tot 1850 in Wijk A no 62. Haar broers Judocus, Andries en Gerard George woonden enige tijd bij Maria Anna en Cornelis in. In 1850 – 1860 woonden ze te Walsoorden no 69.
Uit dit huwelijk:
a. Pieter Verdurmen
Geboren: 23 ‘“ 06 ‘“ 1835 te Hontenisse
Overleden: 19 ‘“ 02 ‘“ 1836 te Hontenisse
b. Judoca Verdurmen
Geboren: 14 ‘“ 02 ‘“ 1837 te Hontenisse
Overleden: 24 ‘“ 01 ‘“ 1849 te Hontenisse, 11 jaar
c. Isabella verdurmen
Geboren: 02 ‘“ 10 ‘“ 1839 te Hontenisse
Overleden: 29 ‘“ 07 ‘“ 1884 te Hontenisse
Huwde: 17 ‘“ 02 ‘“ 1860 te Hontenisse
Jacobus Buijsrogge
Rentenier
Zoon van Francies Buijsrogge (landman) en Maria Anna Rosseel
d. Jacobus Verdurmen
Geboren: 21 ‘“ 03 ‘“ 1843 te Hontenisse
Overleden:
4. Pieter Hiel
Geboren: 10 – 02 ‘“ 1799 te Hontenisse
Overleden: 10 – 01 ‘“ 1865 te Ossenisse
Huwde (1): 07 – 07 ‘“ 1832 te Hontenisse
Anna Catharina Gordeyn
Geboren: 14 ‘“ 05 ‘“ 1791 te Hontenisse (Kievitspolder)
Overleden: 05 ‘“ 09 ‘“ 1842 te Hontenisse
Anna Catharina was eerder gehuwd: 28 ‘“ 07 ‘“ 1815 te Hontenisse
Adriaan de Nijs
Zoon van Anthonius de Nijs en Maria Theresia Verdickt
Geboren: ca 1792 te Hontenisse
Overleden: ca 1832
Huwde (2): 09 – 11 – 1844
Apollonia Bouwens
(Volgt Hoofdstuk II)
5. Joos Hiel
Geboren: 18 – 05 – 1800 (le vingt huit Floreal de l’an huit om 4 uur ’s morgens)
Aangifte deden: Apollonia Hiel (ouvriere, 40 jaar) en Apolonnia van Belle (journaliere, 41 jaar)
Overleden: 18 – 09 ‘“ 1800 te Hontenisse (le premier Complementaire de l’an huit), om 11 uur des morgens
Aangifte deden: Cornelis Hiel (vader) en Apollonia Hiel (tante oud 40 jaar)
6. Maria Hiel
Geboren: 29 ‘“ 07 – 1801
Overleden: 22 ‘“ 08 ‘“ 1801 te Hontenisse, 24 dagen oud
7. Maria Hiel
Geboren: 29 – 07 – 1801 (le dixieme Thermidor de l’an neuf om 3 uur ’s morgens)
Aangifte deden: Apollonia Hiel (43 jaar) en Apollonia van Belle (44 jaar)
Overleden: 11 – 09 – 1802 (le 4e Fructidor de l’an sept om 8 uur ’s morgens)
Aangifte deden: Cornelis Hiel (cultivateur, 40 jaar, vader) en Apollonia Hiel (40 jaar, nicht, ouvriere)
8. Petronella Hiel
Geboren: 26 – 08 – 1802 (le huit Fructidor de l’an neuf)
Aangifte deden: Apollonie Hiel (44 jaar, ouvriere) en Apollonia van Belle (45 jaar, ouvriere)
Overleden: 22 – 08 ‘“ 1801 te Hontenisse (le 24 Fructidor de l’an dix) om 6 uur ’s morgens, 3 weken oud
Aangifte deden: Apollonia Hiel (ouvriere, nicht) en Apollonia van Belle (ouvriere, buurvrouwe)
9. Jacobus Hiel
Geboren: 13 – 11- 1803 (le 21 Brumaire de l’an douze om 3 uur ’s morgens)
Aangifte deden: Apollonie Hiel (nicht van het kind, 48 jaar, ouvriere) en Apollonia van Bellen (47 jaar, vrouw van kleermaker)
Overleden: 11 – 07 – 1829 (om 10 uur ’s avonds) in huis B no. 62.
Jacobus die vermeld stond als landman, was slechts 25 jaar oud toen hij stierf. Nog geen vier maanden na het overlijden van zijn vader Cornelis. Zijn broer Jan Francies (toen 20 jaar) en zijn zwager Anthony Adriaan Neve (timmerman) deden op 12 juli aangifte.
10. Francisca (Francoise) Hiel
Geboren: 15 – 03 – 1805 (le 24 Ventose de l’an 13 om 9 uur ’s avonds)
Aangifte deden: Pierre de Wagter (27 jaar, ouvrier) en Jean Piessens (ouvrier)
Overleden: 18 – 04 – 1805 (le 28 Germinal de l’an 13 om 5 uur ’s morgens)
Aangifte deden: Cornelis Hiel en Pierre de Wagter (45 jaar)
11. Andreas Johannes Hiel
Geboren: 17 – 04 – 1806
Overleden: 15 – 03 – 1883
Huwde: 08 – 05 – 1852
Maria Anna de Schepper
(Volgt Hoofdstuk III)
12. Levenloos Hiel
Geboren:
Overleden: 22 ‘“ 1- 1807 te Hontenisse
13. Johannes Hiel
Geboren: 21 – 03 – 1811 (om 5 uur ’s morgens)
Aangifte deden: Pierre de Wagter (50 jaar, journalier) en Guillaume Roelandt (36 jaar, journalier)
Overleden: 23 – 03 – 1811 te Hontenisse (om 6 uur ’s avonds), 3 dagen oud
Aangifte deden: Cornelis Hiel (vader, cultivateur) en Willem Roelands (buurman)
14. Judocus Hiel
Geboren: 30 – 04 ‘“ 1812 te Hontenisse
Overleden: 12 – 05 ‘“ 1871 te Hontenisse, Noordhofpolder
Huwde: 18 – 09 – 1852
Isabella Verdurmen
Dochter van Pieter Verdurmen en Judoca Krieckaert
Geboren: 06 ‘“ 05 ‘“ 1820 te Hontenisse
Overleden: 18 ‘“ 03 ‘“ 1886 te Hontenisse
(Volgt Hoofdstuk IV)
15. Gerardus George Hiel
Geboren: 09 – 07 – 1813
Overleden: 10 – 05 ‘“ 1894, 80 jaar oud
Huwde (1): 27 – 05 – 1843
Anna Catharina Jansens
Huwde (2): 15 – 11 – 1851
Maria Anna van Campen
(Volgt Hoofdstuk V)
HET DAGELIJKS LEVEN OP DE KERKHOEVE
Cornelis Hiel en Judoca Bruggeman kregen in totaal 13 kinderen, waarvan er vijf al op zeer jeugdige leeftijd zijn gestorven. Over bleven zes jongens en twee meisjes. Uit de Volkstelling van 1820 blijkt dat het gezin van Cornelis Hiel nog steeds in Wijk B no 60 woont, op een boerderij in de Mariapolder, de Kerkhoeve. Zijn inwonende kinderen zijn dan: Jan Francies, Pieter, Jacobus, Josina en Maria Anna. Een paar jaar later verhuist hij met zijn gezin naar wijk B no 62, hetgeen omschreven wordt als een afgelegen woning nabij Groenendijk. Aangezien we in de “Geschiedenis van Hontenisse’ ook nog lezen dat Pastoor Vael, bij dopen en overlijden, noteerde waar de betrokken personen woonden (zie Fruytier p.152) weten we dat Wijk B62 het Lammersveld is. Terwijl Josina inmiddels getrouwd is met Anthony Neve, zijn nu ook de andere kinderen Joos, Andreas en Gerard inwonend.
Uit de Memorie van Successie (Kantoor Hulst dl. 8 no 7 1830 en no 196 1849) krijgen we een indruk van de omvang van het boerenbedrijf van Cornelis. Cornelis was een boer in goede doen. Hij bezat onder meer land in de Nijspolder (Gang 1 en Gang 2), Gemeente Ossenisse, Zaailand gelegen in de Burgpolder, Zaailand in de Kruispolder (Gemeente Hontenisse). Land dat trouwens al bijna anderhalve eeuw in handen van de familie was. Daarnaast had hij land in pacht. Zo lezen we bijv. in het Oude Chijnsboek van de Schaaperspolder (pag. 119): ‘Cornelis Hiel als in Chyns hebbende 58 Roeden grond” Hij is jaarlijks daarover debet &-.19.4 (1809 – 1816). Dat land niet altijd even veilig was blijkt wel uit het volgende. In de nacht van 14 op 15 januari 1808 teistert een vreselijke orkaan het voormalige Hollands Vlaanderen. Heel het land van Hulst werd overstroomd waarbij vele mensen omkwamen. Hoog stond het water in Hontenisse. De dijk was doorgebroken aan de boerderij, het Kasteeltje dat later door Andreas Hiel werd bewoond, en aan de tegenwoordige haven. Maar ook een deel van het land van Cornelis, met name in de Nijspolder, werd overstroomd.
Zoals de meeste grotere boeren in die streek had ook Cornelis een part in de meestoof staande te Kuitaart (Gemeente Hontenisse) en een in de meestoof staande te Walsoorden. Deze meestoven waren vaak het gemeenschappelijk eigendom van een aantal landbouwers. De bouwsom van een meestoof in het begin van de negentiende eeuw bedroeg ongeveer 24 duizend gulden. Meekrap was op het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw in het Land van Hontenisse naast tarwe het belangrijkste gewas. De meekrap of meede werd gebruikt als verfgrondstof voor de textielindustrie.
Het jaar 1829 was voor het gezin van Cornelis Hiel en Josina Bruggeman wel een van grote beproevingen en rouw. Op 26 maart 1829 schrijft pastoor Vael in het Liber Defunctorum: “Die 26a mensis Martii sepelivi Cornelius Hiel, marituum. Judocae Bruggeman in secundis nuptiis, ex hac, qui obiit
In het zelfde jaar 1829 wordt het gezin opnieuw getroffen door een sterfgeval. Nog geen vier maanden na de dood van haar man moet de weduwe Josine haar zoon Jacobus ten grave dragen. Nog geen 25 jaar oud sterft hij op 11 juli, wellicht een kou gevat, een beetje verwaarloosd, longontsteking gekregen??? hetgeen in die tijd, toen ze de penicilline nog niet kenden om de hoog oplopende koorts te drukken, binnen negen dagen dodelijk kon zijn. De juiste oorzaak van zijn dood kennen we niet.
Cornelis Hiel, liet als landman op een boerderij in de Mariapolder (Wijk B No 60), volgens de Memorie van Successie (Kantoor Hulst Deel no. 7 1830) aan zijn kinderen de nodigeonroerende goederen na. Onder meer vier partijen land gelegen in den Nijspolder, Gemeente Ossenisse, groot ….. bunders, ….. roeden en …..ellen. Vier bunders zestig ellen zaailand in de Burgpolder en vier bunders vijf en veertig roeden zestig ellen zaailand gelegen in den Kruispolder. Daarnaast een hofstede bestaande uit een woonhuis, twee schuren, wagenhuis, stallingen en andere gebouwen staande in de Mariapolder, alsmede de pachtlanden eigendom van de ANMBV te Brussel. Tenslotte had Cornelis nog een part in de meestoven van Kuitaert en Walsoorden.
Moeder Josina blijft achter met twee dochters en zes zonen, waarvan de oudste, Jan Francies, bij het overlijden van zijn vader 32 jaar is. Van de kinderen is dan alleen de oudste dochter Josien getrouwd. Pieter juist 30 geworden, Ko 25. Dries en Joost werden in april 23 en 17. De jongste Geert was 15.
Het is merkwaardig dat bij vier van de vijf overgebleven broers de slechte tijd van de jaren veertig van enorm grote invloed is geweest op hun levensloop. In de beide jaren van de aardappelziekte, in 1845 en 1846, toen vele boeren het niet meer konden bolwerken en noodgedwongen hun boerderij moesten verkopen, verarmde een belangrijk deel van de plattelandsbevolking.
Zowel Pieter als Geert hebben de crisis aan den lijve ondervonden. Beide konden het niet meer bolwerken en zijn ‘over de kop gegaan’ en na het faillissement moesten ze de boerderij verlaten. Een hele tragedie. De twee broers die in de moeilijke jaren nog ’thuis’ waren, nl. Andries en Judocus, en beiden pas in 1852 trouwden, hebben daarentegen omdat er toen voor de landbouw gunstiger tijden aanbraken wel ‘goed geboerd’.
DE VIJF BROERS
Wanneer Josina Judoca Bruggeman, weduwe van Cornelis Hiel, sterft op 10 maart 1849, zijn vier van haar kinderen getrouwd, met name:
JosinaX Anthony Neve (1822)
PieterX Anna Catharina Gordeyn (1832)
XX Apolonia Bouwens (1844)
Maria AnnaX Cornelis Verdurmen (1834)
Gerard GeorgeX Anna Catharina Jansens (1843)
Drie zonen waren nog thuis. Jan Francies, de oudste, Andreas en Judocus. Deze drie waren echter niet van plan om als ongetrouwde mannen bij elkaar op de boerderij te blijven. Het bouwland wat tot hun boerderij behoorde was gedeeltelijk eigendom en voor een deel pachtgrond.
Teneinde alle 6 kinderen in de erfenis te kunnen laten delen, werd de Kerkhoeve bij Openbare Verkoping verkocht. Dat geschiede op een van de bekende Mei-koopdagen. “Woonhuis, twee schuren, wagenhuis, stallingen en andere gebouwen staande in de Mariapolder” aldus vermeld in een Memorie van Successie. Voorts de paarden en al het andere vee, landbouw materialen, huisraad etc, zo was dat toen het gebruik. De grond, die eigendom was, werd geschat en onder de kinderen verdeeld, zoals blijkt uit een ‘Acte van verkaveling, verleden voor den te Hontenisse residerende notaris Eduardus Franciscus Noel, den 11 mei 1849″.
Uit de staat op blz. …. zien we hoe de grond in de Nijspolder onder de kinderen is verdeeld. Naar wie de 4 hectaren in de Kruispolder en de 4 hectaren in de Burgpolder gegaan zijn, hebben we nog niet uitgezocht, maar het is erg waarschijnlijk dat die van de Burgpolder van Judoca zijn gebleven.
Terwijl Jan Francies al heel snel na het overlijden van zijn moeder trouwt en op een boerderij komt in Groenendijk, hebben Andries en Judocus na de Koopdag hun intrek genomen bij hun zwager Cornelis Verdurmen en zijn daar gebleven tot aan het jaar dat ze trouwden nl. 1852. In het Bevolkingsregister 1850 – 1860 is dan ook te zien dat beide broers van B62 naar B69 verhuisden. In 1852 verhuist Andries van B69 naar B99, terwijl Judocus naar Ossenisse vertrekt.
Volgen we nu de levensloop van de vijf broers en hun nakomelingen in de volgorde waarin ze geboren zijn t.w. HI Jan Francies (1796 ), H2 Pieter (1799), H3 Dries (1806), H4 Judocus (1812) en H5 Gerard George (1813).