Hielen in het Hoofdcijnsboek van het Land van Waes

In het Rijksarchief te Gent bevindt zich een tweetal Hoofdcynsboeken van de St. Baafsabdij die betrekking hebben op het Land van Waes. Het eerste boek stamt uit 1462 en het tweede uit 1475. In deze cynsboeken treffen we ruim 135.000 namen aan, wat overeenkomt met ongeveer 10% van de toen levende bevolking in het Waasland. Het betrof een minderheid van gegoeden die financieel in staat waren om de cijns te betalen.

Niet iedereen werd in deze hoofdcijnsboeken ingeschreven. De cijnsplichtigen werden uit de “vrijen” gekozen, een status waar ook hoge prijs op werd gesteld. Opname in de cijnsboeken had dan ook een maatschappelijke betekenis. Bepaalde “deftige” of “eerlycke” (in de zin van: eer) families konden op deze wijze onder bescherming komen van kerk of klooster, en aldus ontslagen worden van hun verplichtingen aan hun vorst zoals bijv. het betalen van het “beste hoof” of “katheyl”. In plaats daarvan moesten zij een aantal vaste betalingen doen, jaarlijks en bij huwelijk of overlijden, de zgn. “cyns”. Dit werd allemaal genoteerd door rondreizende monniken in bovengenoemde Hoofdcynsregisters. De cynsplicht was een erfelijke plicht, waarvan de erfelijkheid echter liep via de dochters. Daardoor is het terugvinden van voorouders in de mannelijke rechte lijn niet eenvoudig.

De groep waaruit de cynsplichten werden gerecruteerd, werd in vroege teksten aangeduid als ‘bene nati’ (welgeborenen) of’boni homines’,’homines boni opinioni’ (eerzame lieden). Volgens sommige onderzoekers zou men hier mogelijk te maken hebben met de resten van een vroegere bovenliggende maatschappelijke groep, bijv. afstammend van een prefeodale boerenadel, uit de destijds overheersende Frankische ‘adel’,ver voor het ontstaan van de ridderstand. In de dissertatie van P.C. Brouwer (Nijmegen 1933) “Les tributaires d’Eglise dans le Comte de Flandre du IXe au XIVe siècle”, kunnen we onder meer lezen: “De tributaires op de terreinen van St. Pieter Gent “……..désignées comme hommes de vielle race”, en dat in prachtig oud-Vlaams “….die van haude tijde en van hauden troncke zijn ingheboren ……” (uit oude tijden en oude stam geboren) “un groupe rurale par excellence ……” “…..Bene nati designait des classes superieures non-senatoriales …..”.

Uit deze ‘geghoede stant” kwamen veelal ook de schepenen voort van de gemeenten en de vierschaar in het Land van Waes. Daaronder ook een aantal Hielen, hoewel de naam in deze registers op verschillende manieren werd geschreven: Hiele (van), Hiel, Hiels en Hils.

A. Vijftiende eeuw

De oudste Hiel die in deze cynsboeken wordt beschreven is ene Jan HIELE. Deze Jan, geboren rond 1440/1450, was gehuwd met Katelijne Duerincs (Duerincx, Duerinck) met vermelding van Kemseke-Bavonis. Katelijne was dochter van Pauwel Duerincs (1410/1415) en Margriete Soys (1415),afkomstig uit Kemzeke. Tezelfdertijd vermelden de cijnsboeken Jan HIELE, eveneens geboren rond 1440/1450, maar deze Jan is gehuwd met Katelyne van Gaveren, jongste dochter van Pauwel Duerincx en Amelberga van Gaveren (Synai-Bavonis).Of dit één en dezelfde persoon is, is (nog) niet gebleken. Katelyne hertrouwde met Jan van der Beke.

Het bijzondere aan deze hoofdcynsregisters is, dat niet alleen de cynsplichtigen maar ook hun verwanten hierin zijn opgetekend. Daardoor is het in sommige gevallen mogelijk stamreeksen te maken die een aantal eeuwen kunnen bestrijken. In de registers kunnen we het volgende lezen:

Jan HIELE (ook de Hiele genaamd) is rond 1450 geboren in de parochie Lokeren (Kemzeke). Hij huwde in 1475 met Amelberch Duerincx, geboortig te Waasmunster rond 1450. Amelbergha was, zo blijkt uit ander bronnen, de jongste dochter van Pauwel Durincx en Margriete Soys, beide afkomstig uit Belsele. Amelbergha was eerder gehuwd geweest met Pieter Noes, uit welk huwelijk twee dochters werden geboren: Katelyne Noes, achtereenvolgens gehuwd met 1) Jan van Buere en 2) Fieren ver Eecken. Daarnaast Margriete Noes die gehuwd was met Tys vanden Velde, afkomstig uit Stekene.

Uit het huwelijk van Jan HIELE en Amelbergha Duerincx werd een zoon geboren, Symon HIELE. Deze Symon komen we later tegen in Synay-Bavonis.

In de cynsboeken staat namelijk opgetekend:

Symon HIELE, zoon van Jan HIELE en Amelbergh Duerincx was gehuwd met Margret (Margrite) Soy(s), dchter van Gillis Soys en Beatrix van de Velde.

Uit dit huwelijk worden zes kinderen geboren: 1.Jan Hiele (Synay Bavonis), geboren ca 1487 en gehuwd met Lysbeth van Heede; 2.Laureis Hiele (Synay Bavonis),geboren ca 1487 en gehuwd met Clara van Heede; 3. Katelijne Hiele, gehuwd met (1):Bouwen (de) Witte, waaruit drie zonen: a. Symon (de) Witte, b. Jan (de) Witte en c. Joos (de) Witte, gehuwd met (2):Jan Vossaert; 4. Pieter Hiele; 5. Joos Hiele en 6.Margriete Hiele, gehuwd met Jacob van Damme, waaruit 1 zoon: a. Adriaan van Damme

Deze Symon HIELE was bovendien voogd van de kinderen van Jan van Buere(n), gehuwd met zijn halfzus Katelijne Noes.

Beide broers Laureis en Jan HIELE, vinden we terug in de cynsregisters, eveneens onder Synay-Bavonis.

Jan HIELE geboren ca 1487 (est abt 1487)[1], huwde (1) ca 1513 met Lijsbeth (lijsbet) van Hee(de). Zij was dochter van Jan (van) Hee(de) (geboren ca 1455) en Katelijne (van) Gavere(n)[2] (geboren ca 1461). Lijsbeth was eerder gehuwd met Marten de Malsche (De malsch – Sinaai), waaruit 4 kinderen werden geboren.

Deze Marten de Malsche was zoon van Gillis de Malsche en Joanna de Smet (woonden in Belsele 1400-1470). Hij huwde Lijsbeth van Heedfe (alias van Hee), dochter van Jan van Heede en Katelijne Gavere (Hoofdcijns Sint Baafs Gent parochie Sinaai &9, ingeschreven tussen 1461 en 1483). Uit dit huwelijk werden geboren: a. Gillis (Egidius) de Malsche huwde Lijsbeth van Hiele (volgt hieronder); b. Adriaan de Malsche (effectief meier van Elversele in 1510) huwde Pirine van der Berckmoes, dochter van Wouter en van Laurine d’Hertoghe. Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren; c. Driesine de Malsche en d. Dierick de Malsche huwde Katerina Duffelare, dochter van Jan Duffelare (elders Dusselare) (Elversele) en van Margriete Lauwereijns. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren.

Na het overlijden van Marten de Malsche, hertrouwde Lijsbeth van Heede met Jan (van) Hiele. In 1460 bezat Jan van Hiele een eigendom in het broek van Elversele. Deze Jan was in 1473 houder van een gravenleen onder de heerlijkheid van Ter Elst in Elversele. Jan HIELE was eerder gehuwd met Beatrix van Belcele[3], dochter van Willem van Belzele en Margriete Saman (Samens)[4], eerder gehuwd met Gillis (Egidius) Verhaeghen (Verhaghe).

Laureis HIELE (Synay Bavonis), eveneens geboren ca 1487, en broer van bovengenoemde Jan HIELE, huwde met Clara van Heede (Hee), (est Abt 1487, d.w.z. geboren 1487), dochter van Jan (van) Heede en Katelijne (van) Gavere(n) en zus van Lijsbeth van Hee(d)e. Uit het huwelijk van Laureis HIELE en Clara van Heede werden vier kinderen geboren: 1.Adriaen HIELE (Waasmunster/Belsele), gehuwd met Anna Sceppers, dochter van Goris Sceppers en Margriete (van) Cleemputte; 2.Jan HIELE; 3.Amelberga HIELE (Waasmunster), gehuwd met Jorys Sack (Sax), waaruit 3 zonen: a. Joris Sack, b.FranciscusSack en c. Petrus (Pieter) Sack; 4.Johanna HIELE, gehuwd met (1) Laureis VerHerbrugghen, waaruit 4 kinderen: a. Joannes (Jan) VerHerbrugghen, b. Maria VerHerbrugghen, c. Katelyne VerHerbrugghen, gehuwd met Laureys Raes en d. JoannaVerHerbrugghen, gehuwd met (2) Gillis Raes, waaruit 1 zoon: a. Petrus (Pieter) Raes.

Adriaan HIELE (Belsele/Sinay), oudste zoon van Laureis HIELE en Clara van Heede, werd geboren in 1525/1530. Hij huwde Anna Sceppers, geboren 1542, dochter van Goris Sceppers en Margriete (van) Cleemputte[5]. AnnaSceppers was eerder gehuwd geweest met (Joannes) Jan VerMeeren, waaruit 6 kinderen waren geboren. Uit het huwelijk van Adriaan HIELE en Anna Sceppers werd een zoon geboren, Simon Hiele.

Simon HIELE afkomstig uit Waasmunster was ehuwd met Amelbergha Baert (1510), dochter van Hendrik Baert en Lysbet De Hondt. Uit dit huwelijk werd een dochter geboren: 1. Anthonine HIELE, gehuwd met Andries Saman.

Uit dit huwelijkvan Anthonine Hiele en Andries Saman werden acht kinderen geboren: a. Marie Saman, b. Symon Saman, c. Katelyne Saman, d.Amelberga Saman, e.Paeschier Saman, f.Joris Saman, g.HendrikSaman en h. Lysbeth Saman

Aan het einde van de 15^e eeuw treffen we in deze Hoofdcijnsboeken verder nog aan:

Deze Jan HIELE, afkomstig uit Belsele, is geboren 1490/1500. Hij huwde met Katherina VerHerbrugghen, geboren ca 1500, dochter van Jan VerHerbrugghen (geboren 1470 ) en Johanna Soy (geboren 1470 ) (Sint Margaretha Elversele te Stekene). Uit dit huwelijk worden vier kinderen geboren: 1. Pieter HIELE; 2. Jan HIELE; 3. Kathelijne HIELE, gehuwd met Philips Calle(ns), waaruit 5 kinderen: a. Anthonine Calle(ns), b. (Joannes (Jan) Calle(ns), c. Cornelis Calle(ns), d. Pierre (elderes Pierine) Calle(ns), e. Laureis Calle(ns) (zij kregen 5 kinderen) en 4. Anna HIELE

Daarnaast vinden we (Haasdonk-Sint Amelberga-Temse par.3): Joannnes (Jan)HIELE, gehuwd met (1) Amelberga Leekelaert (Eeckelaert), Dochter van Joannes Leekelaert (1471) en Lysbette Verhulst (1477), gehuwde met (2): Petrus Dycker(s) en gehuwd met (3): Gerardus Houwe.

Voorts nog te Dacknam Marie Hiele (Hiels), gehuwd met Gillis Roome (Roemans).

Uit dit huwelijk Katelijne Roome (Roemans), gehuwd met Andries Duerinck

Tenslotte te Melsele (Sint Baafs – Gent app.4): Joannes HIELE, geboren ca 1480 en gehuwd met: Amelberga de Hondt, jongste dochter van Gillis de Hondt (ca 1450 -) en Lijsbeth (van) Gavere. Uit dit huwelijk werden geboren: a.Kathelijne HIELE en b. Lysbet HIELE

Deze Lysbet HIELE (ook Lijsbeth van HIELE), overleden voor 21 november 1539, huwde[6] Gillis de Malsche, zoon van eerder genoemde Marten de Malsche, overleden voor 1566 (na 1541)[7]. Bij zijn overlijden waren voogd over de kinderen: Jan de Malsche en Jan van Laere.

Haar vader Jan van HIELE was in 1510 provisor (= armenmeester of Heilige Geest meester) van de Tafel van de H. Geest vanm Elversele. In 1527 zien we Jan van HIELE als vazal (leenman) van Franchoijs de Milde in zijn heerlijkheid (leenstand) van Ter Varent in Elversele. Hij voerde het wapen: ‘drie torens vergezeld van een ster met vijf punten in het hart’. n 1514 was Jan van HIELE ook leenhouder van het kasteel van Dendermonde met een leen in Hamme, waar hij hetzelfde wapen voerde.

Lijsbet van HIELE bezat in het jaar 1528 een leen van ¼ bunder, achterleen van de heerlijkheid Ter Elst. Gillis de Malsche was in 1518 Heilige Geest meester te Elversele. In hetzelfde jaar hield hij een leen van 100 roeden uit de heerlijkheid van Ter Elst in Elversele.

Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren: a. Jan de Malsche geboren tussen 1495 en 1510 en overleden voor2 maart 1552. Hij huwde Clara Wauman (alias Verwauwen), dochter van Sijmoen Wauman (1460-1527/28) en Laura de Jonghe. Clara overleed voor 1555. Uit dit huwelijk werden 7 kinderen geboren; b. Gillis de Malsche, overleden voor 27 mei 1568, huwde Lijsbette van Herbruggen, overleden ca 1568, dochter van Olivier van Herbruggen en Lijsbeth Geldolfs. Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren; c. Lijsbeth de Malsche, geboren voor 1516, huwde Jan Smet

B. Zestiende eeuw

Aan het begin van de zestiende eeuw vinden we in de “Hoofdcijnsboeken van Waes” :

Pieter HIELE is gehuwd met Getrud de Hooghe, dochter van Jan (De) Hooghe en Kathelijne VerHerbrugghen. Zij staan vermeld te Lokeren (1557-1560). Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren: a. Kathelijne HIELE te Lokeren (1570-1580), gehuwd met met Pieter van Hoye; b. Pieter HIELE; c. Antonia HIELE, gehuwd met Philips VerLee, d. Jacomyne HIELE, gehuwd met Lieven van Peteghem

De eerder in Hoofdstuk 4 genoemde Joos HIELE uit het Cyns- en Renteboek van de kerk van Lokeren, treffen we ook aan in de “Hoofdcijnsboeken van Waes”, onder Lokeren (St Laurentius te Lokeren 8). Daarin wordt vermeld:

Joos HIELE is gehuwd met Katelijne van Driessche, dochter van Adriaen van Driessche en Lijsbet Heynderics. Zij woonden in de tweede helft van de 16e eeuw te Sinay. Uit het huwelijk werden 10 kinderen geboren: 1.Adriaan HIELE; 2.Pieter HIELE, gehuwd met Joanna van Gavere, jongste dochter van Pieter van Gavereen Pauline Duerinck; 3.Joos HIELE; 4.Jan HIELE; 5.Anna HIELE, gehuwd met Pieter Woytins, waaruit 4 kinderen: a. Pirine Woytins, b. Margriete Woytins, c. Amelberga Woytins en d. Gillis Woytins; 6. Katelijne HIELE, gehuwd met Symon VerLee; 7.Lijsbette HIELE, gehuwd met (1): Gisbaertes Haenken, waaruit a. Joos Haenkenen b.Cornelis Haenken, gehuwd met (2): Joos Witte, waaruit a.Margriete Witte; 8.Amelberga HIELE, gehuwd met Pieter van Walle, waaruit: a. Marcel van Walle; 9.Josine HIELE, gehuwd met Gillis van Ackere en 10. Jacomine HIELE, geuwd met Lieven VerScraghen, waaruit a.Philipine VerScraghen.

Ook wordt nog vermeld:

In de Weesboeken van Axel 1564 – 1582 lezen we ondermeer

“Staet van allen den goede toebehoorende de vier kinderen van Adriaen Noppe filius Joos ende Amelberghe Suys zijne huusvrauwe. De voornoemde weesen ghenaempt ……, Melchen, Bauwen ende Lynken. De voornoemde weesen toecommen, ende ghebuert bij den overliden van Adriaen Noppe ende Amelberghe Suys zijnen huusvrauwe, huerlieder vader ende moeder. Ende dit in state ghestelt bij Pieter HIELE filius Joos ende Jan durinc“. “Duerinck: Jan, tsaam staande voochden van den voornboemde weesen. Jan Durinc XE kendt noch onder hem te hebben als voocht van den voornoemde weesen over zijn administratie in zijns vader ende moeders sterfhuus, de somme van 18 schellinghen grooten“.

Pieter HIELE is gehuwd met Katelijne (van) Noppe. Zij is dochter van Joos Noppe en Josine Duerincx. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren: 1. Joos HIELE, getrouwd met Josine Duerincs en 2. Jozine HIELE, gehuwd met Willem Smet, waaruit zes kinderen werden geboren: a. Adriaen Smet, b. Elisabeth Smet, gehuwd met Roeland Audenaert (waaruit 1 zoon), c. Katelyne Smet, gehuwd met Mathijs Ver lee (waaruit 2 kinderen), d. Pieter Smet, e. Amelberga Smet, gehuwd met Jan De Keyser (waaruit 1 zoon) en f. Joos Smet.

Tenslotte komen we nog tegen:

Daarnaast is er nog ene Gorijs (van) HIELE, huwde Martina de Hutsere, dochter van Michiel de Hutsere en Margriete Raemsdonck. Uit dit huwelijk: a. Jan van HIELE; b. Joos van HIELE; c. Katelijne van HIELE, huwde Adriaen van Velde waaruit twee kinderen: Katelijne en Gillis van Velde; d. Maria van HIELE, huwde Gillis van Velde; e. Margrioete van HIELE

Ten slotte komen we in de Hoofdcijnsboeken nog een hele reeks tegen die de naam De Hilt dragen, mogelijk afgeleid van Hiele. Veel voorkomende namen zijn: Adriaen, Henric, Jan, Bouwen (Boudewijn), Petrus, Pieter, Lucas, Cornelis, Gillis en Marcus. Voor het vrouwelijk deel: katelyne, Margriete, Paulina, Martine, Andriesine, Margareta, Anna, Lysbette, Johanna en Beatrice. Zij zijn afkomstig uit plaatsen als Elversele, Moerbeke, Lokeren, Belsele, Burcht, Melsele, Sinaai, Temse, Tielrode, Sint Niklaas, Waasmunster, Vrasene, Sint Pauwels, Tielrode.