De betekenis
Het ontstaan van de naam Hiel lijkt aardig samen te vallen met de opkomst van de familienamen in de “Lage Landen” rond 1300. Hoewel de naam Hiel als familienaam al heel lang voorkomt, is het niet een alledaagse en zeker niet een veel voorkomende naam. Vooral als we hem vergelijken met Janssen of de Vries in Nederland en de Meyer in België.
Voor de betekenis van de familienaam Hiel hebben we een aantal mogelijke verklaringen. Zo kan de associatie worden gelegd met het lichaamsdeel, de hiel. Ook Winkler gaat in zijn boek “Nederlandse Geslachtsnamen” in die richting. Hij houdt de mogelijkheid open dat het een naam kan zijn afgeleid van een lichaamsdeel net zoals voet, scheen en knie.
Maar ook in andere betekenissen komt de naam Hiel voor. Onder meer als een toponiem, dat betekent afgeleid van een plaatsnaam. Hiel (den), bijvoorbeeld is een “bosch te Dranouter” (den Hiel 1513, Hist. Abb. Mess, 313), terwijl Hiele (ten) wordt omschreven als “eene plaats te Houlle 1350” (CS. Bt 2, 337). Eugène Vroonen geeft in zijn “Dictionaire etymologique des noms de famille de Belgique” (II, p.205), daarnaast ook: “Hille, lieu de provenance Dep. Zwevezele”, kortom een locatie in het departement Zwevezele. Anderen refereren naar een familienaam uit Van Niel (= plaats in de provincie Antwerpen) of uit de plaatsnaam Hille (= Noordzeegermaans voor heuvel).
In zijn bekende boek “De betekenis van de Nederlandse familienamen”, rangschikt P.J. Meertens de naam Hiel echter onder de patronymen. Dit komt ons ook het meest waarschijnlijk voor. Een patroniem is niets anders dan een voornaam die op een gegeven moment geslachtsnaam is geworden: zoals Hilbert of Hille (vernoemd naar St. Hildebertus bisschop van Le Mans en Tours in de 12e eeuw, of St. Hildebertus Abt en martelaar te Gent, bij de Bollendisten onder 1 december). Vandaar ook de namen Hilbertsz, Hille(n), Hiel(e), van Hiele, Hielkema, Hillenius etc. Ook Eugene Vroonen is die mening toegedaan. In zijn hierboven aangehaalde “Dictionaire etymologique des noms de famille de Belgique” (II, p.205) noemt hij “Hiel, Hille, Hild, Hilde, racine germanique ayant servi a fornir des noms de bapteme. Prototyp: Hillebrand. Noms simples: Hilde, Hille, Hiel, Hillman, Hilson, Hilden etc.”. De naam zou afgeleid zijn van de Germaanse stam “hilta” of van het Germaanse “hild” met de betekenis “strijd, gevecht”. Verwante elementen zijn “hel, hil, hiel, hijl, il en ijl”.