Het Spaanse Hof te Mespelare
Het dorp Mespelare
Mespelare is een klein landelijk dorpje aan de Dender, met enkele honderden inwoners en nauwelijks
Het Spaanse hof
Schuin tegenover de kerk staat een meer dan merkwaardig huis uit 1643: het Spaans Hof. Het was de Antwerpse schepen Jean Goubau (Antwerpen 1565-1645), heer van Mespelare en Gijzegem, die in 1643 de opdracht gaf om het Spaans Hof te bouwen. Jean Goubau verkreeg op 10 augustus 1634 enkele relieken van de heilige van Marie de Noyelle, abdis van het klooster van Maubeuge, en schonk deze aan de kerk. Justus de Harduyn (Harduwijn ) (1582-1641), pastoor te Mespelare van 1607 tot 1636, plaatste ze in de kerk om er door de gelovigen vereerd te worden.
Zeer snel ontstond een vurige devotie tot de H. Aldegondis, en trokken er veel bedevaarders naar het Denderdorpje. Talrijke pelgrims kwamen er genezing zoeken tegen kanker en zwerende gezwellen. Vooral gedurende de novene (september) was de toeloop enorm, zodat de pastoor zich moest laten bijstaan door twee paters jezuïeten uit Aalst. Ook de paus en de aartsbisschoppen van Mechelen moedigden de devotie aan door het verlenen van talrijke aflaten. De pelgrims ontvingen als herinnering aan hun bedevaart een prentje met een afbeelding van de heilige. Vele van deze oorspronkelijke, koperen drukplaten bevinden zich nog in de kerk.
Men voelde toen de noodzaak aan om een pelgrimshuis te bouwen. Ter ere van de H. Aldegondis en ten behoeve van de pelgrims, liet Jean Goubau in 1643 het nog steeds bestaande Spaans Hof optrekken. Het Spaans Hof bestaat uit twee vleugels die haaks tegenover elkaar staan. In een zandsteen staat de datum 1643 gebeiteld. Allicht is het voorste deel van het huis het oorspronkelijke pelgrimshuis. Het huis zou later door de kosters van de Mespelaarse kerk bewoond worden. De nakomelingen van de laatste kosters bleven nog tweehonderd jaar in het pand wonen.
De familie Hiel-Hendrickx: laatste bewoners en eigenaars
De laatste bewoner/eigenaar van het Spaanse Hof was de familie Petrus Hiel-Clemence Hendrickx. Zij hadden het overgenomen van Rosalie Robberecht, de tante van Clemence. Petrus Guillaume Hiel, jongste zoon van Joannes Baptista Hiel en Amelie Moortgat, geboren op 15 januari 1859 te Lebbeke, huwde op 17 januari 1883 te Mespelare met Maria Clementina Hendrickx, dochter van Hendrickx, dorpsmid te Gijzegem, en Victoria Robberecht, geboren te Gijzegem op 29 october 1853. Petrus en Clemence, die tijdens haar jeugd veel verbleef bij haar tante Rosalie, namen hun intrek op het “Spaanse Hof”. Daar oefenden ze samen met hun tante het boerenbedrijf uit.
Op 7 mei 1890 verschenen ze gedrieën voor notaris Herssens te Dendermonde. Daar werd een verkoopakte opgesteld in het voordeel van de echtegenoten Hiel-Hendrickx. Het betrof de “blooten eigendom” van een hofstede met tuin gelegen aan het dorp te Mespelare. De oppervlakte bedroeg
Rosalie Robberecht overleed op 27 januari 1897. Daarmee verviel het “vruchtgebruik” en kwam het “Spaans Hof” volledig in eigendom van de echtgenoten Hiel-Hendrickx. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren, een meisje, Marie Victoria en drie jongens: Albert Remi Hiel, geboren 3 december 1886, Bernard Polydor Hiel, geboren 16 maart 1891 en Clement Francois, geboren, 23 januari 1893. Op 3 december 1918 overleed moeder Clemence Hendrickx, 65 jaar oud. Ze liet als erfgenamen van het goed haar vier kinderen achter, aan wie de hele nalatenschap toekwam. Haar echtgenoot Petrus Hiel behield de helft van het vruchtgebruik, dit ingevolge de wet.
Uitbreiding van het “Hof”
De gebroeders Hiel hebben het “Hof” verder uitgebreid door middel van grondaankoop. In de loop van de jaren 1920, 1921 en 1923 kochten ze verschillende percelen land in de omgeving van het “Hof” gelegen. De oppervlakte van hun eigendom steeg daardoor van
Na het overlijden van hun zuster Maria-Victoria, in het jaar 1931, bouwden de gebroeders Hiel een woning op het deel van de hofstede dat eens in cijnspacht lag en in 1927 hun eigendom werd. De oude vader Petrus Hiel, wilde echter van geen verhuis meer weten en bleef het ”Spaanse Hof” bewonen, dat reeds tekenen van verval begon te vertonen. Petrus overleed er op 27 augustus 1939. Hij was de laatste bewoner van het “Hof” voor de grote restauratie.
Verval van het “Spaanse hof”
Na de dood van Petrus Hiel, werd het “Spaans Hof” niet meer onderhouden. Het diende nog slechts voor het bewaren van landbouwproducten en het bergen van alaam. Omstreeks 1960 was het verval zeer ver gevorderd en de ineenstorting nabij. Alleen de eikenhouten gebinten van de dakstoel hielden het gebouw nog overeind.
Het was echter Valery Stuyver, de bekende beeldhouwer-pastoor van Vlassenbroek, die zich ontfermde over het vervallen 17e eeuws herenhuis en de herstellingswerken moedig aanvatte. In het “restauratiedagboek” dat hij bijhield lezen we het volgende:
“Vandaag 14 maart 1961 werd mij door de gebroeders Hiel het “Hof” aangeboden. Aanbod dat ik aanvaardde, omdat ik het goed hoe fragmentair ook bewaard, als reliek van de Antwerpse mecenas- en kunstenaarsfamilie wil zien behouden blijven voor het volk. Hoe fragmentair en geschonden het ook is; niet alleen de grond is hopeloos verbrokkeld, maar de woning zelf is deerlijk gehavend door gebrek aan zorgen”.
De verkoopakte omvatte de woning, een uitrit naar de dorpsplaats en een kleine tuin achteraan. De hoevegebouwen, een deel van het erf met de nieuw gebouwde woning en de grond achter de tuin gelegen bleven eigendom van de verkopers.
Restauratie
Nu kon de restauratie van het Spaanse Hof beginnen. Het gebouw was in een zodanig slechte staat, dat een aantal gevels moesten worden heropgebouwd, voorzien worden van extra steunberen. Ook het dak moest helemaal worden vernieuwd, alleen het zwaar eikenhouten gebint verkeerde nog in uitstekende staat. De werken die begonnen waren begin april 1961 duurden tot in het voorjaar van 1962. Op 29 april 1962 werd het gerestaureerde “Spaanse Hof” voor geïnteresseerde bezoekers opengesteld. Het zou voorlopig dienst doen als tentoonstellingsgebouw voor de beeldhouwwerken van pasoor Stuyver. De huidige eigenaar, Paul Stuyver, verwierf het huis in 1968.
Beschermd monument
Het Dendermondse stadsbestuur diende voorts een officiële aanvraag om het gebouw te beschermen als monument. Bij ministerieel besluit van 4 november 2002 is vastgesteld het ontwerp van lijst van volgende voor bescherming vatbare monumenten, stads- en dorpsgezichten, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976, gewijzigd bij decreet van 22 februari 1995 : Wegens de artistieke en historische waarde :
– als monument : het zogenaamde “Spaans hof’ met inbegrip van de oprit en tuin, gelegen te Dendermonde (Mespelare), Mespelarestraat (MES) 104; bekend ten kadaster : Dendermonde, 7e afdeling, sectie A, perceelnummer(s) 211E,